Deskundigen

De bank van Dirk Scheringa, DSB, staat op het punt failliet te gaan. Nog niet zo lang geleden was Scheringa door zichzelf aangewezen om Nederland door de economische crisis heen te helpen; hij heette deskundig te zijn omdat zijn bank tot dan toe nog geen staatssteun nodig had gehad.
Het kan verkeren: zo ben je deskundig, en zo ben je een boef die zich onmatig heeft verrijkt.

Zelf heb ik niet zoveel op met "deskundigen". Ik moet, als ik zo iemand op TV zie, altijd denken aan de Oost-Europa-deskundige Dr R. Clavan , of onze Amerika-deskundige, Maarten van Rossem, nooit te beroerd om een paar boude uitspraken te doen over de zijns inziens tamelijk domme Amerikanen. Het zijn ook telkens dezelfde personen die als deskundigen ten tonele worden gevoerd. En als ze nu eens iets wezenlijks te melden hadden, wat ik zelf niet had kunnen bedenken, maar nee, meestal komen ze niet verder dan het intrappen van een open deur.
Ze draven op om verschillende gebeurtenissen "te duiden", een prachtige term die in feite niets anders inhoudt dan dat de betreffende deskundige een samenvatting geeft van de gebeurtenissen. En die hadden we zelf natuurlijk ook wel kunnen maken.

Erger wordt het als deskundigen, op basis van hun deskundigheid, voorspellingen gaan doen. Onze eigen nationale voorspeller, het Centraal Planbureau (CPB) doet om de zoveel tijd voorspellingen over hoe het er met ons land in economische zin voorstaat, en wat nog veel beroerder is, de regering stemt haar beleid af op deze voorspellingen. Ze kloppen echter vrijwel nooit, en dan stelt het CPB rustig haar verwachtingen bij. Ja, zo kan ik het ook. Overigens is het ook zo, dat de voorspellingen van bijvoorbeeld de economische groei, in redelijkheid niet te voorspellen zijn, omdat het model dat gebruikt wordt om de economische groei gebruik maakt van maar liefst 2600 indicatoren (variabele gegevens, zoals in- en uitvoer, investeringen, consumentenvertrouwen, bestedingen etc).  Als je één van die indicatoren verkeerd interpreteert, komt de voorspelling waarschijnlijk niet uit. Er hoeft maar één onverwachte gebeurtenis te plaats te vinden en je kunt het schudden met je voorspelling.
Zo'n gebeurtenis wordt dan vaak aangevoerd als de oorzaak van de onjuistheid van de voorspelling.

Een paar jaar gelden verscheen er in Amerika een boek "Expert Political Judgment: How Good Is It? How Can We Know?” door de psycholoog  Philip Tetlock, beschreven in het blad The New Yorker, in een artikel "Everybody's an expert". Daarin beschrijft hij een onderzoek dat hij deed, over de betrouwbaarheid van voorspellingen, gedaan door deskundigen die als zodanig regelmatig waren opgetreden in de media. Hij zette de voorspellingen af tegen die door willekeurige personen waren gedaan. Je raadt het al: de groep willekeurige personen voorspelden net zo goed (of net zo slecht) als de deskundigen, of soms zelfs beter. Dat komt vooral doordat de deskundigen in de media er vooral op gericht zijn om een goed verhaal neer te zetten, wat goed en logisch klinkt en duidelijk in één bepaalde richting gaat. Dus niet iets in de trant van: "als zus, dan zo", of allerlei mitsen en maren vooraf, terwijl dat nu juist wel tot een betrouwbaardere uitkomst zou leiden. En vooral niet te veel nuanceren, want dat maakt het verhaal onduidelijk.
Tetlock gaat in zijn boek zelfs zo ver, dat hij een omgekeerde evenredigheid ziet in de frequentie van optreden en de betrouwbaarheid van de gedane voorspellingen.  

Het proces is ongeveer als volgt. Stel, iemand vraagt mij wat ik denk dat er gaat gebeuren met Zalm als tijdelijk bestuurder van ABN AMRO, na het debacle rond DSB. Ik doe een gepeperde uitspraak en zeg: "De commissie die door Bos wordt benoemd om de hele kwestie uit te zoeken, komt tot de conclusie dat Zalm overal van op de hoogte was, en hij wordt dus door Bos ontslagen bij ABN AMRO." Die commissie is al aangekondigd, die gaat dus aan het werk, maar die concludeert dat Zalm van al die torenhoge provisies niets heeft geweten en dat hij dus aan de ondergang van DSB niet heeft bijgedragen, en dat hij dus niet wordt ontslagen. Nu zeg ik dus niet dat ik er volkomen naast zat, nee, ik zeg zelfverzekerd: "Die hele politiek is één grote rattenbende, ze houden elkaar allemaal de hand boven het hoofd. Natuurlijk wist Zalm ervan, maar Bos heeft een commissie van sufferds benoemd ofwel van vriendjes van Zalm". Dat klinkt heel plausibel, en ik heb dus geen enkele reden om te stellen dat mijn voorspelling onjuist was. Hoe zelfverzekerder ik volhoud dat ik gelijk had, maar dat er iets anders aan de hand is waardoor het anders loopt dan ik had gezegd, hoe "deskundiger" ik word. Als ik dit kunstje nog een paar keer herhaal, op het zelfde terrein, liefst in heldere en niet mis te verstane taal, hier en daar een grapje maak en als vrouw natuurlijk ook een beetje good-looking ben, dan hoef ik alleen nog connecties in medialand te hebben en ik ben in no-time een regelmatige gast in de verschillende actualiteitenrubrieken. Ook dit is een voorspelling, en ik krijg hoe dan ook gelijk. Als ik namelijk niet voor de buis verschijn als deskundige, dan ontbreekt het mij aan de juiste connecties, of het is nog een kwestie van tijd, of ik ben niet good-looking genoeg, of mijn connecties begrijpen mijn grapjes niet.  

Door Myra Ronner, 15 oktober 2009

Reageer op deze column!